Sovyet Saat Endüstrisi

Dedemden kalma iki Nacar, bir Jupiter ile babaannemden kalma ufak Nacar'ı her kurduğumda, üretimlerinden yaklaşık 50 yıl sonra hala çalışır durumda olduklarını görüp sevinirdim. Her tik takla birlikte akan saniyeleri, zamanın akışının en güzel ifadesiydi benim için. İşte, elimde zaman tutan cihazlar vardı ve zaman onların içinde akıyordu. Belli bir nesneye tutkuyla bağlanmamış olanlar belki de beni anlamayacaklardır. Her neyse... Saatler o yaşlarına ve muhtemelen bakımsız geçen 30 yıla rağmen oldukça iyi zaman tutarlardı. İsviçreliler bu işi gerçekten iyi biliyorlardı. Ama bu alanda yalnız değillerdi!

Karşılarında temelleri 1927'de atılan bir endüstri daha vardı: Sovyet Saat Endüstrisi!

Her şey Çalışma ve Savunma Konseyi'nin 1927 yılında, devlet ve Kızıl Ordu ihtiyaçlarının karşılanması için bir saat endüstrisi kurulması için kararname çıkarmasıyla başladı. Bu amaç doğrultusunda üretilecek saatler kalite olarak batılı eşdeğerlerinden aşağı olmayacak, güvenilir ve hassas olacaklardı. Böylelikle  Birinci Moskova Saat Fabrikası'nın temelleri de atılmış oldu. Bu prensiplerle çıkılan yolda gösterilen çabalar ilk meyvelerini 1930 yılında verdi.  Üretilen ilk 50 saat, bugün Bolşoy Tiyatrosu olarak bilinen o günün Devrim Tiyatrosu'nda törenle gösterildi.

 Birinci Moskova Saat Fabrikası Amblemi

(1. Московский часовой завод)

Birinci Moskova Saat Fabrikası'nın üretimi tüm hızıyla sürerken başka fabrikalar da kurulmaya başlamıştı. Bunlardan biri de 1942 yılında kurulan Chistopol Saat Fabrikası idi. Bu fabrika, Birinci Moskova Saat Fabrikası'ndan tahliye edilen bazı üretim aletleri ile faaliyet göstermekte ve esas olarak cephe ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak çalışmaktaydı. Ancak savaşın bitiminin hemen ardından saat üretimine başladı. Günümüz Vostok markasının temellerinin atıldığı yer burasıydı. Çünkü 1969 yılından sonra her ürettiği saat Vostok markası altında piyasaya sürüldü. 1972 yılında  Vostok saatleri 54 ülkeye ihraç edilir durumdaydı. (Sonraki yazılarda Vostok markası ile daha yakından ilgileneceğiz)

Chistopol Saat Fabrikası Amblemi

(Чистопольский Часовой Завод)

Üretime başlayan diğer fabrikalarla birlikte Sovyet Saat Endüstrisi 1970'lerde İsviçre'nin ardından ikinci büyük saat üreticisi konumuna yükselmişti. Sadece  Birinci Moskova Saat Fabrikası yılda 2,7 milyon saat üretmekteydi ve bunların %70'ini diğer ülkelere satmaktaydı.

Ancak, işler değişmeye başlamıştı. Önce 1970'lerin sonu ve 80'lerin başında pilli (quartz) saatlere doğru hızlı bir teknolojik dönüşüm oldu. Mekanik saatler bir anda gözden düşmüştü. Yeni olan her ürüne olduğu gibi pilli saatlere de büyük rağbet vardı; hem de yüksek fiyatlarına rağmen! Ardından 1980'lerin sonu ve 90'ların başında çözülme gerçekleşti ve Sovyetler Birliği dağıldı. Bunun sonucunda sosyalist sisteme alışmış üreticiler, oyunu kapitalist sisteme göre oynamaya çalıştılar. Ama bu oyun için gerekli vizyon ve rekabet için gerekli yatırım seviyeleri yeterli değildi. Çünkü sistem değişmişti. Her şeye yeniden başlamak gerekecekti. Köklü saat fabrikalarının çoğu bunu başaramadı. Son 15 yılda Rusya pek çok saat fabrikasını kaybetti. Poljot markasının üretildiği Birinci Moskova Saat Fabrikası, Raketa markasının üretildiği Petrodvorets Saat Fabrikası, Slava markasının üretildiği İkinci Moskova Saat Fabrikası ve en son Molnija markasını üreten Chelyabinsk Fabrikası faaliyetini durduran önemli fabrikalardır.

Faaliyetlerini durduran bu fabrikalar sadece endüstriyel açıdan değil, horolojik açıdan da büyük bir kayba neden oldular. Yıllarca yapılan üretim ile oluşan bu horolojik bilgi havuzu artık kurumaya yüz tutmuş durumda ve muhtemelen bir daha asla eski günlerine dönmeyecek!

Üretilen yüksek kaliteli ürünler elbette geçmişteki yerlerini aldılar. Bugünlerde ancak, sayıları çok olmayan Sovyet dönemi saat toplayıcılarının ilgisini çekiyorlar. Dönemlerinin bu eşsiz parçaları her ne kadar günümüzde hala ulaşılabilir durumda olsalar da 10 yıl öncesine göre daha az ulaşılabilir olduklarına şüphe yok. Muhtemelen bir 10 yıl sonra onlara ulaşmak daha da zor olacak. Belki de ortalıkta ulaşılabilir bir parça bile olmayacak.