Evet, kelimenin tam anlamıyla bir "Efsane" ile beraberiz.
Karşınızda Sovyet Saat Endüstrisinin "tek" kronometre kol saati
Восток Прецизионные
!
Kendi saatimi tanıtmaya başlamadan önce mekanizma ve Vostok Precision Class saatler hakkında yabancı kaynaklardan derlediğim ve kendi gözlemlerimle edindiğim bazı bilgileri vermekte yarar görüyorum.
1950'li yılların ortalarında İsviçreli saat üreticisi Zenith, Calibre 135 adıyla bilinen meşhur kronometre mekanizmasını üretmeye başlamıştı. Ufak saniyeli(sub-second), 19 taşlı, 14mm'lik büyük bir balans çarklı bu mekanizmanın en büyük artısı mikro ayarlamalar yapmaya elverişli regülatörüydü. Bu mekanizma, Zenith tarafından 1950'lerin ortalarından 1960'ların son yıllarına kadar süren 15 yıl boyunca yaklaşık olarak 11000 adet üretildi.
 |
| http://img71.imageshack.us/img71/2852/zenith135pv7.gif adresinden alıntıdır. |
 |
| http://www.flickriver.com/photos/racklever/tags/zenith/ adresinden alıntıdır. |
1950'li yılların sonlarına denk gelen Soğuk Savaşın sancılı dönemlerinde, Sovyetler Birliği bir şekilde Calibre 135'in üretimi gerçekleştirebilecek bilgi ve teknolojiyi elde etti.
Birkaç yıl içinde çalışmalar meyvesini verdi ve 1957 yılında ilk Zenith Calibre 135 esinli mekanizmaya sahip Vostok'lar görülmeye başlandı.
İlk nesil Vostok mekanizmalar tıpkı atası Zenith 135 gibi sub-second olarak üretilmişlerdi. 1950'lerde Sovyet saat mekanizmaları numaralandırılması henüz bir standarda oturmadığı için bu ilk nesillere özel bir mekanizma numarası yok. Ancak sınıflandırabilmek adına onlara 2802 ve 2803 deniliyor. Zenith 135'ten en büyük farkları ilaveten taşıdıkları 2 fazla taştı. Zenith 135 19 taşlı olarak üretilirken, ilk nesil Vostok 2802/03'ler 21 taşlı olarak üretilmekteydi. Bu mekanizmaları taşıyan saatler Precision özelliği gösterip kadranlarında Precision ya da Прецизионные ibaresi bulunmayan tek modellerdir.
Çok fazla zaman geçmeden Vostok 2802/03 mekanizma üzerinde bazı önemli değişiklikler daha yaptı. Saniye kolunu merkeze alıp, mekanizmaya 1 taş daha ekleyerek 22 taşlı ve merkezi saniyeli bir kalibre üretti. Böylece Sovyet Saat Endüstrisi'nin en güvenilir kol saati mekanizması doğmuş oldu: 2809!
 |
| storyteller@WUS/f10'dan alıntıdır. |
1962 yılında Leipzig Saat Fuarı'nda Chistopol Saat Fabrikasına altın madalya kazandıran bu mekanizma Almaz, Volna, Vostok ve Vostok Precision(Восток Прецизионные) olmak üzere 4 farklı modelde kullanıldı. 2809 esas olarak Sovyet Devlet Standartlarının (ГОСТ) kronometre limitlerinde zaman tutmak için üretilmiş olsa da üretilen her mekanizma bunu başaramıyordu. 10 günlük testin ardından kronometre limitlerinde, yani günlük -10/+5sn sapma ile çalıştığı tespit edilen mekanizmalar Vostok Precision'larda, bu limitleri sağlayamayanlar ise -/+30sn günlük sapma limiti verilerek Volna ve kadranında Precision ibaresi olmayan Vostok'larda kullanılıyordu.
Bununla birlikte Almaz'larda kullanılan 18 taşlı 2809B ve bazı Volna ve Vostok'larda kullanılan 22 taşlı 2809A mekanizmalar kronometre limitlerinde çalışmadıklarından Vostok Precision'larda kullanılmıyorlardı.
Vostok 2809 mekanizmaların üretimi boyunca 3 ana evreden bahsedilir. Bu evreler sırasıyla 1957-60, 1961-63, 1964-69 tarihlerini kapsamaktadır.
1957-60 yılları arasında üretilen 2809 mekanizmalar üretim yılı ve o yılın hangi çeyreğinde üretildiği bilgisini ve Chistopol Saat Fabrikası logosunu (ЧЧЗ) damga olarak üstlerinde taşırlar. İlk nesil 2809'lara örnek olarak yukarıdaki mekanizma incelenebilir. Görüldüğü gibi mekanizma 1957 yılının 3. çeyreğinde üretilmiştir. Bu yıllarda üretilen Vostok Precisionları ayırmanın tek yolu kadranında Precision yazısını aramak olacaktır. Ayrıca mekanizma üzerindeki yazı kalıplarının Precision mekanizmalar ve Precision olmayan mekanizmalarda değişiklik gösterdiği gibi bazı bilgiler olsa da diğer pek çok bilgi gibi bunlar da kesin değildir. Bu bilgiler, kullanıcı gözlemleri sonucu oluşmuş genel kanıdır. Bu tarihlerde üretilen bir 2809 mekanizma taşıyan ve kadranında Precision yazısı olan bir Vostok'un Precision olduğuna güvenmekten başka yolumuz yok. Belki kadran dizaynı ile mekanizma tarihi arasında -varsa- uyumsuzluklara dikkat edilerek sahte saat almaktan korunulabilir.
1961-63 yılları arasında üretilen 2809'lar da tıpkı önceki nesil gibi Chistopol Saat Fabrikası logosunu (ЧЧЗ)
taşır. Ancak üretim yılı ve çeyreği bilgisi bu mekanizmalarda bulunmaz. İkinci nesil olan bu 2809'larda iki farklı dizayn görülür. Precision damgalı saatlerde kullanılmak üzere üretilen altın kaplama mekanizmalar ve Volna ile Precision olmayan Vostoklarda kullanılmak üzere üretilen nikel 2809'lar. Dolayısıyla Precision yazılı kadrana sahip bir Vostok'un içinde altın kaplama bir 2809 varsa o saat çok büyük ihtimalle gerçek bir Vostok Precision'dur (Benim saatimin de bunlarda biri olduğunu umuyorum). Bununla birlikte altın kaplamalı mekanizmaya sahip Volna ve Precision olmayan Vostok'lara da rastlanmaktadır. Ama bunun açıklaması oldukça basittir: Kronometre testlerinde başarısız olan mekanizmalar!
1964-69 yılları arasında üretilen 2809'lar bir önceki nesil ile benzerlik gösterir. Üzerlerinde Chistopol Saat Fabrikası'nın yeni logosunu (halka içinde B harfi) bulundururlar ve üretim yılı ve çeyreği bilgisi bulunmaz. Vostok Precision'lar için altın kaplama üretilen mekanizmalar, diğer saatlerde kullanılmak için nikel kaplama olarak da üretilmiştir. Ancak bu noktada bir farklılık vardır. Altın kaplama üretilen mekanizmalar üzerlerinde 2809 damgası taşırken, diğerleri 2809A damgası taşır. Mekanizmada görülen bu damgalarla aslında kalibrenin adı da konmuş olur. Önceki nesillerde henüz tam olarak oturmayan mekanizma numaralandırma sorunu bu nesilde çözülmüştür. Bu isim koyma meselesi aynı zamanda saatlerin arka kapaklarına da yansımıştır. Bu tarihlerde üretilen saatlerin arka kapaklarında içlerindeki mekanizmayı belirtecek şekilde 2809 ya da 2809A gibi damgalar basılmıştır. Şayet mekanizmanızda B logosu yok ama arka kapağınızda 2809 ya da 2809A damgası varsa kapak başka bir saate ait diyebiliriz. Bu son nesil 2809'lara örnek olması bakımından Türkiye Saat Forumu'nun değerli üyesi sayın
gurcaglar'ın tamamı çelik (All Steel) olan ve içinde 2809A mekanizma taşıyan Vostok'unu aşağıda görebilirsiniz:
 |
| gurcaglar@TSF'den alıntıdır. |
Kalibre hakkında bildiklerimi aktarıp, ilk ve üçüncü nesil 2809 mekanizmalara örnek verdikten sonra sıra geldi benim ikinci nesil
Vostok Precision'ıma.
Uzun zamandır hem çok yüksek fiyatlı olmayan, hem sahte/değiştirilmiş parçası bulunmayan hem de iyi durumda bir Vostok Precision için arayış içindeydim. Kriterlerimi tam olarak sağlamasa da en sonunda bu saati almaya karar verdim. Bu kararı almamda her zaman hayalini kurduğum o mükemmel durumdaki Vostok Precision'ların fiyatlarındaki muazzam artış da etkili oldu. Dolayısıyla bana orta karar bir Precision almaktan başka bir yol kalmadı.
Her zaman kadranı iyi durumda olan bir Vostok Precision istemiştim. Benimkinin kadranı da fena durumda değil. Sadece ufak bir kısımda akrebin ayak izleri var. Doğrusu saati alırken rahatsız olacağımı düşünmüştüm ama şimdi gözüme hiç batmıyor. Aslında, gelinen noktada pırıl pırıl Vostok Precision kadranlarına temkinli yaklaşmak gerekli. Her geçen gün nadirleşen bu saatlere artan talebin farkında olan dostlarımız yeni kadranlar üretip, bazı imla hataları da olsa piyasa sürmüşler bile. İşte o kadranların en sık rastlanan modeli:
Bazen Precision olmayan mekanizmaların üzerinde dahi bu yeni üretim Precision kadranları görmek mümkün. Dolayısıyla ufak tefek yıllanmışlıkları olan kendi saatimin kadranı beni tatmin etti diyebilirim. En azından gerçek bir Precision kadranı!
Saatin kolları ve markerların uyumuna dikkatinizi çekmek isterim. Piyasada satışta olan pek çok Precision ya da Precision olmayan Vostok'ta kadranla uyumsuz kollar bulunur. Bu kollar kimi zaman bir Volna'ya, kimi zamansa bir Almaz'a aittir. Ancak bütün bu parçalar -çoğu zaman sahte olan- bir Precision kadranıyla birleştirilip piyasaya sürülür. Saatin saniye kolu bir Vostok Precision'da olması gerektiği gibi uzun ve ucu kırmızı bir ok şeklinde. Sadece bazı Latin harfli ihraç modeli olarak üretilen Vostok Precision'lar dışındaki neredeyse bütün Precision'ların saniye kolu, saniye çizgilerine denk gelecek kadar uzundur. Bu konuda oldukça ısrarlıyım. Dolayısıyla nerede saniye kolu kısa bir Precision görürseniz biliniz ki kollar değiştirilmiştir.
Saatin kasası pek iyi durumda değil doğrusu. Krom kaplaması yer yer soyulmuş. Hesaplı ve kolay bir şekilde krom kaplatmanın yolunu bulabilirsem kaplamayı yeniletmeyi düşünüyorum.
Bazen Almaz kasaları içinde Vostok Precision'lara rastlıyorum. Ben önceleri bunların değiştirilmiş kasalar olduğunu düşünüyordum. Ancak başka kaynaklarda bunların orijinal olduğu da söyleniyor. Daha sonraları takip ettiğim bazı 2809 kalibrelerin gerçekten de Volna ve Vostok markası altında Almaz kasalarda yer aldığını gördüm. Bir de bu aralar benim saatimin kasa yapısı ile aynı olup, tek parça arka kapağa sahip, tamamı çelik kasalar içinde Vostok Precision'lar görüyorum. Tahmin edebileceğiniz gibi bunlar da sahte. Bir örnek vermek gerekirse:
Yukarıdaki saat dikkatle incelenirse üzerinde Volna ya da Almaz'a ait bir saniye kolu taşıdığı kolaylıkla anlaşılır. Ancak yanlış saniye kolu, diğer yanlışların yanında devede kulak. Saatin kasası tamamen çelik ve tamamen sahte. Saatin kadranı ise yukarıda bahsedilen sahte kadranlardan biri.
Benim saatimin kurma kolu, kasasına uyumlu bir şekilde olması gerektiği gibi hafif kubbeli bir yapıda. Bu kurma koluna dikkatle bakılırsa piyasadaki yanlış kurma kolları hemen farkedilecektir. Kurma kolu hariç 34mm çapa sahip olan bu modelin boynuz aralığı 16mm'dir. 1. ve 2. nesil 2809 mekanizmaları taşıyan kasalar için bu ölçü doğrudur. Ancak 3. nesle gelindiğinde bu aralık 18mm'ye çıkmıştır.
Gelelim saatimin arkasına:
Görüldüğü gibi arka kapak iki çelik parçadan oluşmuş. Şayet tek parçadan oluşan bir kapak görürseniz, o kasa sahtedir. Kapakta
противоударные ve
пылевлагонепроницаемые yazıları mevcuttur. Bu yazılar sırasıyla
darbeye dayanıklı ve
toz ve nem geçirmez olarak tercüme edilebilir. Dikkat ederseniz kapakta bunlardan başka bir yazı yok. Bazı Vostok Precision'ların ya da Precision olmayan Vostok'ların arka kapaklarında 2809 ya da 2809A yazıları görülür. Şayet saatin arka kapağında bu yazı varsa ve saatin mekanizması da 3. nesil bir mekanizma ise yani mekanizma üzerinde de kalibre kodu yazılı ise arka kapak orijinaldir diyebiliriz. Ama mekanizma 1. ya da 2. nesil ise ve arka kapakta kalibre kodu yazıyorsa ya kapak ya da mekanizma değiştirilmiştir diyebiliriz. Konuyu tek parça ve tamamen yanlış bir arka kapak örneğiyle pekiştirelim:
Benim gözlerim sonucu edindiğim fikre göre, bir saatin kadranındaki yazı, mekanizmasındaki yazı ve arka kapağındaki yazı aynı alfabe ile yazılmış olmalıdır. Bu, fazla dikkat edilmeyen ama
bence oldukça önemli bir ayrıntıdır. Şayet kadranında Boctok, mekanizmada 22 Jewels ve kapakta da Shookproof yazıları varsa ya kadran ya da diğerleri sonradan eklenmiş diye düşünmekteyim. Gördüğünüz gibi benim saatimde hem kadran hem de kapak yazıları kiril alfabesinden oluşmakta. Az sonra göreceğiniz gibi mekanizma da bu kurala uymaktadır.
Sıra geldi saatin kalbine...
Yukarıda 1. ve 3. nesil mekanizmalara örnek vermiştim. 2. nesle örnek vermeyi ise erteledim. Zira bu örneği kendi saatimle vermeyi istiyorum.
Gördüğünüz gibi saat, Chistopol Saat Fabrikası logolu [=(ЧЧЗ)=] altın kaplama bir 2809 taşıyor. Precision özelliğe sahip mekanizmaları diğer 2809'lardan ayıran altın kaplama ilk olarak 2. nesillerde kullanılmıştı. Bu da o mekanizmalardan biri.
Metalik renkli kasanın içinde bir mücevher gibi ışıldayan bu mekanizmaya yakından bakalım:
Karşınızda üretiminden 50 yıl sonra bile hala işlevini tam anlamıyla yerine getiren mikro regülatörü, üzerindeki mavi yıldızlarıyla son derece ikonik kilit çarkı, 14 mm'lik balans çarkı, kocaman taşları ve altın kaplaması ile hala bir efsane olan 2809 kalibre...
Peki Precision olarak sınıflanan bu kalibre bugün ne durumda?
Üretimden sonra yapılan ölçümlerde -10/+5 aralığında çalıştığı için Vostok Precision kadranı ile birleştirilen bu mekanizma, aradan geçen 50 yıla rağmen özelliklerinden bir şey kaybetmemişe benziyor. Zira saati yatay pozisyonda bırakarak yaptığım 24 saatlik ölçüm sonucu yalnızca +2,7 sn'lik bir sapma gösterdi. Bence bu muhteşem bir değer.
Yeni saatlerde görüşmek üzere...
